آیه 50 سوره حجر

از دانشنامه‌ی اسلامی

وَأَنَّ عَذَابِي هُوَ الْعَذَابُ الْأَلِيمُ

[15–50] (مشاهده آیه در سوره)


<<49 آیه 50 سوره حجر 51>>
سوره :سوره حجر (15)
جزء :14
نزول :مکه

ترتیل

ترجمه (مکارم شیرازی)

ترجمه های فارسی

و نیز عذاب من بسیار سخت و دردناک است.

و اینکه عذابم [برای مجرمان] همان عذاب دردناک است.

و اينكه عذاب من، عذابى است دردناك.

و عذاب من عذابى دردآور است.

و (اینکه) عذاب و کیفر من، همان عذاب دردناک است!

ترجمه های انگلیسی(English translations)

and that My punishment is a painful punishment.

And that My punishment-- that is the painful punishment.

And that My doom is the dolorous doom.

And that My Penalty will be indeed the most grievous Penalty.

معانی کلمات آیه

«الألِیمُ»: بسیار دردآور و دردناک.

نزول

شأن نزول آیات 49 و 50:

عبدالله بن زبیر گوید: رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم بر عده اى از اصحاب گذشت در حالى که آن‌ها مى خندیدند، فرمود: آیا شما مى خندید در حالتى که بهشت و جهنم در مقابل شما است؟ سپس این آیات نازل گردید.

و نیز مردى از اصحاب رسول خدا صلی الله علیه و آله گوید: پیامبر بر ما وارد گردید در حالتى که مى خندیدیم، فرمود: نبینم شما را که مى خندید، سپس برگشت. پس از اندکى دوباره به طرف ما آمد و فرمود: موقعى که از نزد شما برگشتم چند قدمى نرفته بودم که جبرئیل آمد و به من گفت: یا محمد خداوند می‌فرماید چرا بندگان ما را مأیوس می‌کنى؟ سپس این آیات را نازل کرد.

تفسیر آیه

تفسیر نور (محسن قرائتی)


نَبِّئْ عِبادِي أَنِّي أَنَا الْغَفُورُ الرَّحِيمُ «49»

(اى پيامبر!) به بندگانم خبر ده كه همانا من خودم بسيار بخشنده و مهربانم.

وَ أَنَّ عَذابِي هُوَ الْعَذابُ الْأَلِيمُ «50»

و البتّه عذاب من نيز همان عذاب دردناك است.

نکته ها

قرآن در اين آيات مردم را به چهار دسته تقسيم كرد: 1. مخلصان (انبيا واوليا) كه ابليس بر آنان سلطه ندارد. 2. متّقين كه اهل بهشت هستند. 3. گناهكارانِ توبه‌كننده كه پيامبر در اين آيه خبر از عفو آنان مى‌دهد. 4. گناهكاران ياغى كه به عذاب دردناك بيم داده شده‌اند.

پیام ها

1- رحمت الهى، بزرگ‌ترين و بهترين پيام است. «نبى‌ء» «نبأ» به خبر مهم گفته مى‌شود)

جلد 4 - صفحه 465

2- گنهكاران نيز بنده خدا هستند. «عِبادِي»

3- در لطف او شك و ترديدى به خود راه ندهيد. «أَنِّي أَنَا»

4- بخشندگى او همراه با لطف و مهربانى است، نه تنها مى‌بخشد لطف هم مى‌كند. «الْغَفُورُ الرَّحِيمُ»

5- بخشش و لطف الهى، عميق وپى‌درپى است. «الْغَفُورُ الرَّحِيمُ» (قالب غفور و رحيم، نشانه‌ى عمق و تكرار است)

6- لطف و رحمت الهى بر غضبش مقدّم است. «أَنَا الْغَفُورُ الرَّحِيمُ وَ أَنَّ عَذابِي»

7- به رحمت الهى مغرور نشويم، چرا كه عذابش دردناك است. «الْغَفُورُ الرَّحِيمُ‌- الْعَذابُ الْأَلِيمُ»

تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)


وَ أَنَّ عَذابِي هُوَ الْعَذابُ الْأَلِيمُ (50)

وَ أَنَّ عَذابِي هُوَ الْعَذابُ الْأَلِيمُ‌: و بدرستى كه عذاب من عذابى است دردناك.

تنبيه: اين دو آيه شريفه دو كفّه ميزان اعتدال حالى را بيان فرمايد: آيه اول اشعار به مقام اميدوارى، و آيه دوم اشاره به مقام ترسناكى، و مؤمن را تساوى بين اين دو مقام بايد، كه اگر خوف و رجاى او را به ميزان عدل بسنجد مساوى باشد.

در كافى‌ «1»- حارث بن مغيره گويد: به حضرت صادق عليه السّلام عرض كردم وصيت لقمان چه بوده؟ قال كان فيها الاعاجيب و كان اعجب ما كان فيها ان قال لابنه: خف اللّه عزّ و جلّ خيفة لو جئته بثواب (خ ل) ببرّ الثقلين لعذّبك و ارج اللّه رجاء لو جئته بذنوب الثقلين لرحمك. ثمّ قال ابو عبد اللّه عليه السّلام: كان ابى يقول: انّه ليس من عبد مؤمن الّا و فى قلبه نوران: نور خيفة و نور رجاء لو وزن هذا لم يزد على هذا و لو وزن هذا لم يزد على هذا.

يعنى فرمود: در آن چيزهاى عجيب، و عجيبتر آنها آنكه: به پسرش گفت:

بترس از خدا ترسى كه اگر بيائى محضر الهى به ثواب جن و انس، هرآينه عذاب كند تو را؛ و چنان اميدوار باش كه اگر به گناه جن و انس حاضر شوى، هرآينه رحم فرمايد تو را. فرمود پدرم فرمود: نيست مؤمنى مگر آنكه در قلب او دو نور باشد: نور خوف و نور رجا، اگر بسنجند، هر يك را زيادتى نباشد بر ديگرى.

بنابراين نبايد بمحض غفران و رحمت الهى اعتماد كرد و مغرور گرديد، بلكه بايد عذاب و عقاب سبحانى را نيز ياد نمود.

نكته: تقديم آيه تبشير بر تنذير، اشعار است به آنكه رحمت واسعه حضرت‌

«1» اصول كافى، جلد 2، كتاب الايمان و الكفر، صفحه 67، حديث اوّل.

جلد 7 - صفحه 119

بارى، بر غضب ربانى سبقت دارد، لذا در دعا وارد شده (يا من سبقت رحمته غضبه) ايضا در مقام رحمت و غفران تعبير به وصف، و در مقام عذاب تعبير به اسم عذاب، اشاره است به آنكه صدور مغفرت و رحمت از ساحت قدس الهى بالذات، و لكن وقوع عذاب مسبب است از امر خارجى، كه كافر و عاصى به سوء اختيار خود آن را فراهم نموده. به عبارت اخرى، هر شيئى در عالم وجود، اثر وضعى دارد؛ بنابراين كفر و عصيان، اثر وضعى آن، عذاب نيران خواهد بود.


تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)


إِنَّ الْمُتَّقِينَ فِي جَنَّاتٍ وَ عُيُونٍ (45) ادْخُلُوها بِسَلامٍ آمِنِينَ (46) وَ نَزَعْنا ما فِي صُدُورِهِمْ مِنْ غِلٍّ إِخْواناً عَلى‌ سُرُرٍ مُتَقابِلِينَ (47) لا يَمَسُّهُمْ فِيها نَصَبٌ وَ ما هُمْ مِنْها بِمُخْرَجِينَ (48) نَبِّئْ عِبادِي أَنِّي أَنَا الْغَفُورُ الرَّحِيمُ (49)

وَ أَنَّ عَذابِي هُوَ الْعَذابُ الْأَلِيمُ (50)

ترجمه‌

همانا پرهيزكاران هستند در باغها و سر چشمه‌ها

گويند داخل شويد در آنها بسلامتى ايمنان‌

و بيرون نموديم آنچه بود در سينه‌هاى ايشان از كينه برادرانند نشستگان بر تخت‌ها برابر يكديگر

نميرسد ايشانرا در آن تعبى و نباشند از آن بيرون شدگان‌

خبر ده بندگان مرا كه همانا منم آمرزنده مهربان‌

و همانا عذابم آنست عذاب دردناك.

تفسير

خداوند متعال بعد از بيان جايگاه اتباع شيطان جايگاه ابدى اهل تقوى و پرهيزكارى را كه احتراز از موافقت با هواى نفس و متابعت شيطان نموده‌اند

جلد 3 صفحه 256

بيان فرموده كه آنها در باغها و چشمه سارها جاى دارند يا در بوستانهائى هستند كه در آنها چشمه‌هاى آب و شير و شربت و شراب جارى است و ملائكه بايشان ميگويند داخل شويد در اين باغها بسلامتى و ايمنى از آفات و بليّات بامر خداوند متعال و متنعم شويد بنعم آن بدون انقطاع و زوال و يكى از خوشبختيهاى مهم آنها آنست كه قبلا خداوند كينه و عداوت و عناد و لجاج و حقد و حسد را از دلهاى آنها بيرون كرده و ايشان منزّه از اين صفات و مبرّى از تمامى آنها وارد بهشت ميشوند و برادروار در مقابل يكديگر بر تختهاى زرنگار مى‌نشينند و هيچگاه رنج و تعب و مشقّتى بر ايشان وارد نميشود و از آنجا بيرون نميروند و تا خدا خدائى دارد باقى و برقرار خواهند بود و نبايد گناهكاران مأيوس از اين رحمت رحيميّه باشند بلكه بايد بدانند كه بتوبه و انابه ميتوانند خود را از گناه پاك و باستحقاق نيل اين مقام برسانند لذا خداوند به پيغمبر خود امر ميفرمايد كه به بندگان من خبر ده كه من آمرزنده و مهربانم ولى اگر اصرار بر معصيت داشته باشند عذاب من هم سخت و دردناك است تا مقام خوف و رجاء آنها كامل گردد و از آثارش بهره‌مند شوند و در كافى و عيّاشى ره از امام صادق عليه السّلام روايت نموده كه و اللّه كسانى كه خداوند فرموده دلهاى ايشانرا از كينه پاك كرديم شمائيد و در روايت ديگر است كه و اللّه اراده نفرموده است باين غير شما را و ظاهرا مراد از شما شيعيان و مراد از غير اهل خلافند ..

اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)


وَ أَن‌َّ عَذابِي‌ هُوَ العَذاب‌ُ الأَلِيم‌ُ (50)

و بدرستي‌ ‌که‌ عذاب‌ ‌من‌ ‌او‌ عذاب‌ دردناك‌ ‌است‌ لكن‌ بقدر استحقاق‌، و أمّا زائد ‌بر‌ استحقاق‌ عذاب‌ نميفرمايد، چون‌ ظلم‌ ‌است‌ و ‌بر‌ ‌خدا‌ محالست‌.

إِن‌َّ اللّه‌َ لا يَظلِم‌ُ مِثقال‌َ ذَرَّةٍ نساء ‌آيه‌ 44.

(وَ أَن‌َّ عَذابِي‌) عذاب‌ خداوند منحصر بعذاب‌ جهنم‌ نيست‌ ‌در‌ دنيا بلاها و مصائبي‌ ‌که‌ ‌در‌ اثر كفر و معاصي‌ ‌بر‌ إنسان‌ وارد ميشود ‌حتي‌ نزول‌ صاعقه‌ و بلاهاي‌ مهلكه‌ ‌حتي‌

جلد 12 - صفحه 48

تسلط شيطان‌ و گرفتار ظالم‌ و امراض‌ و فقر و فراق‌ احبّه‌ و أمثال‌ اينها بلكه‌ بسا صورت‌ ظاهر نعمت‌ ‌است‌ مثل‌ كثرة مال‌ و جاه‌ و اولاد و عشيره‌ و أمثال‌ اينها ‌در‌ موقع‌ نزع‌ روح‌ و عذاب‌ قبض‌ روح‌ ‌در‌ قبر عالم‌ برزخ‌ صفحه محشر تماما عذاب‌ ‌است‌.

هُوَ العَذاب‌ُ الأَلِيم‌ُ تمام‌ دردناك‌ و شديد و سخت‌ و عظيم‌ ‌است‌ ‌حتي‌ ‌در‌ دعاء كميل‌ دارد.

و ‌هذا‌ ‌ما ‌لا‌ تقوم‌ ‌له‌ السماوات‌ و ‌الإرض‌).

برگزیده تفسیر نمونه


]

(آیه 50)- اما از آنجا که قرآن، همیشه جلو سوء استفاده از مظاهر رحمت الهی را با جمله‌های تکان دهنده‌ای که حاکی از خشم و غضب اوست می‌گیرد، تا تعادل میان خوف و رجاء که رمز تکامل و تربیت است برقرار گردد، بلافاصله اضافه می‌کند: که به بندگانم نیز بگو: که «عذاب و کیفر من همان عذاب دردناک است» (وَ أَنَّ عَذابِی هُوَ الْعَذابُ الْأَلِیمُ).

سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:

تفسیر های فارسی

ترجمه تفسیر المیزان

تفسیر خسروی

تفسیر عاملی

تفسیر جامع

تفسیر های عربی

تفسیر المیزان

تفسیر مجمع البیان

تفسیر نور الثقلین

تفسیر الصافی

تفسیر الکاشف

پانویس

  1. طبرانى.
  2. تفسیر ابن مردویه.
  3. محمدباقر محقق،‌ نمونه بينات در شأن نزول آيات از نظر شیخ طوسی و ساير مفسرين خاصه و عامه، ص474.

منابع